ΙΕΡΟΝ ΧΑΛΚΙΟΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑΣ

“Ενταύθα Αθηνάς ιερόν πεποίηται Πολιούχου καλουμένης και Χαλκιοίκου της αυτής.”

Η περιγραφή του ναού της Αθηνάς, στο υψηλότερο σημείο της Ακρόπολης της Αρχαίας Σπάρτης και των μνημείων και ιερών πέριξ αυτής, από τον περιηγητή Παυσανία, στα “Λακωνικά, Ελλάδος Περιήγησις”.

“Ενταύθα Αθηνάς ιερόν πεποίηται Πολιούχου καλουμένης και Χαλκιοίκου της αυτής.”, Παυσανίας, Λακωνικά, Ελλάδος Περιήγησις.

Ο Παυσανίας, ο περιηγητής του 2^ου μ.χ.χ. αιώνα, επισκέφθηκε τη Λακωνία και τη Σπάρτη της εποχής του και μας κάνει περιγραφές, τόσο των περιοχών που επισκέφτηκε, όσο και λεπτομερή περιγραφή στη Σπάρτη, αξιοσημείωτων τοποθεσιών, ιερών και μνημείων.

        

Περιγράφοντας την Ακρόπολη της Σπάρτης και τα πλησίον σε αυτή μέρη, το μεγαλύτερο μέρος της αναφοράς του, το αφιερώνει, στο ιερό της Πολιούχου Αθηνάς, όπως ακριβώς αναφέρει, η οποία ονομάζεται και Χαλκίοικος. Μυθολογικά, η κατασκευή του ιερού της Αθηνάς, ξεκίνησε από τον Τυνδάρεω. Μετά το θάνατό του, ανέλαβαν να ολοκληρώσουν την κατασκευή, οι γιοί του ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης, από τα λάφυρα των Αφιδναίων, αλλά και αυτοί, δεν πρόλαβαν να τον τελειώσουν. Τελικά, αρκετά χρόνια αργότερα, οι Λακεδαιμόνιου έφτιαξαν και το ναό, αλλά και το άγαλμα της Αθηνάς από χαλκό. Ο Γιτιάδας, ο οποίος ήταν από την περιοχή της Λακεδαίμονας, ήταν και αυτός που κατασκεύασε το χάλκινο άγαλμα. Ο ίδιος, συνέθεσε και κάποια δωρικά άσματα, αλλά κι έναν ύμνο για τη θεά.

Ο Γιτιάδας, κατασκεύασε στο ναό, χάλκινες αναπαραστάσεις των άθλων του Ηρακλέους, της ζωής των Διοσκούρων, μεταξύ των οποίων και την αρπαγή των θυγατέρων του Λευκίππου. Υπήρχε επίσης αναπαράσταση του Ηφαίστου, ο οποίος απελευθερώνει από τα δεσμά της, τη μητέρα του Ήρα. Ο Περσέας, ο οποίος ξεκινώντας για τη Λιβύη εναντίον της Μέδουσας, παίρνει από τις νύμφες ως δώρο, την περικεφαλαία και τα σανδάλια του. Επίσης, αναπαράσταση με τη γέννηση της Αθηνάς και άλλη με την Αμφιτρίτη και τον Ποσειδώνα.

        

Πλησίον του ναού της Χαλκιοίκου Αθηνάς, υπήρχε και άλλο ιερό, της Αθηνάς Εργάνης. Στη στοά στα νότια, υπήρχε ναός του Δία Κοσμητά κι επίσης το μνήμα του Τυνδάρεω. Στη δυτική στοά, δύο αετοί και ισάριθμες Νίκες, αφιερώματα του Λυσάνδρου, σε ανάμνηση των δύο νικών του εναντίον των Αθηναίων, σε Έφεσο κι Αιγός Ποταμούς.

         Αριστερά του ναού της Αθηνάς, είχε ιδρυθεί ιερό των Μουσών, καθώς οι Λακεδαιμόνιοι, όταν ξεκινούσαν για τη μάχη, δεν πήγαιναν με σάλπιγγες, αλλά με τη συνοδεία, αυλών, λύρας και κιθάρας. Όπισθεν της Χαλκιοίκου, βρισκόταν ναός της Αρείας Αφροδίτης, με ξόανα, από τα παλαιότερα που υπήρχαν στην Ελλάδα.

Δεξιά του ναού της Αθηνάς, υπήρχε άγαλμα του Υπάτου Διός, το παλαιότερο από τα χάλκινα αγάλματα και μάλιστα όχι ενιαίο, αλλά με συναρμολογημένα μέρη. Πλησίον του βωμού της Χαλκιοίκου Αθηνάς, ευρίσκονταν δύο ανδριάντες του Παυσανία, του ηγήτορα των ελληνικών στρατευμάτων στις Πλαταιές, ο οποίος και είχε καταφύγει ως ικέτης, στο ναό.

Πλησίον των ανδριάντων του Παυσανία, υπήρχε άγαλμα της Αμβολογήρας Αφροδίτης, το οποίο είχε κατασκευαστεί μετά από χρησμό, καθώς επίσης αγάλματα του Ύπνου και του Θανάτου.

Πηγαίνοντας προς το καλούμενο ως Άλπιο, βρισκόταν ο ναός της Αθηνάς Οφθαλμίτιδος. Λέγεται ότι τον ναό αυτό, τον είχε αφιερώσει ο Λυκούργος, όταν ο Άλκανδρος του έβγαλε τον ένα οφθαλμό, καθώς δεν του ήταν αρεστοί οι νόμοι που είχε θέσει. Όταν κατέφυγε σε αυτό το χώρο, οι Λακεδαιμόνιοι τον προστάτευσαν και δεν έχασε και τον έτερο οφθαλμό, που του είχε απομείνει. Έτσι ο Λυκούργος, κατασκεύασε το ναό της Οφθαλμίτιδας Αθηνάς.

Πιο πέρα βρισκόταν το ιερό του Άμμωνα. Λέγεται ότι είχε παρουσιαστεί ο Άμμωνας στον ύπνο του Λυσάνδρου, όταν αυτός πολιορκούσε την Άφυτη στην Παλλήνη και τον συμβούλευσε να σταματήσει τον πόλεμο εναντίον των Αφυταίων. Έτσι λύθηκε η πολιορκία και οι Λακεδαιμόνιοι άρχισαν να τον τιμούν περισσότερο ως θεό.

Αυτές είναι οι περιγραφές που πραγματοποιεί ο Παυσανίας, στα Λακωνικά του, στην Ελλάδος Περιήγηση. Η επίκληση της θεάς Αθηνάς ως Πολιούχου της Σπάρτης, οι περιγραφές που κάνει για το ιερό της Χαλκιοίκου Αθηνάς, αλλά και τα ιερά και τα μνημεία πέριξ του ναού της Αθηνάς και πέριξ της Ακροπόλεως της Σπάρτης, είναι πράγματι ιδιαίτερα εντυπωσιακές και αξιοσημείωτες.

( Οι φωτογραφίες, απεικονίζουν, τα απομεινάρια του ναού της Χαλκιοίκου Αθηνάς, στην Ακρόπολη της Αρχαίας Σπάρτης καθώς και διαφορετικές όψεις του ρωμαϊκού θεάτρου, που ευρίσκεται, ακριβώς κάτω από το ναό της Αθηνάς, με φόντο τον Ταΰγετο και τη σύγχρονη πόλη της Σπάρτης. )